30. 09. 1960. osnovan je Centar za socijalni rad rešenjem Narodnog odbora opštine Novi Sad. Novosadski centar počeo je sa radom 1961.god u zgradi u kojoj se nalazi i danas, a koja je bila namenski podignuta sredstvima Unicefa. Do 1966. godine, kada je donet Zakon o socijalnoj zaštiti i službama socijalne zaštite (Službeni glasnik SRS, br.53/66), nosioci socijalne zaštite su bili Narodni odbori i Saveti za socijalnu zaštitu. Centri za socijalni rad su počeli da se osnivaju 60-tih godina i to kao ustanove za stručno praćenje, proučavanje socijalnih problema i pojava i predlaganje mera lokalnoj zajednici. Do 1966. godine novosadski Centar, kao i većina u tom periodu osnovanih centara, radio je u eksperimentalnim uslovima. Donošenjem Zakona, na jedinstven način utvrđuje se sistem socijalne zaštite, njene funkcije i delokrug rada, organizacija ustanova i službi i njihovo finansiranje. Dakle, nakon 1966. godine, poslovi socijalne zaštite koje su vodili Narodni odbori, Saveti za socijalnu zaštitu i druge opštinske službe postepeno se prenose u nadležnost Centra za socijalni rad. Implementacija Zakona o socijalnoj zaštiti i službama socijalne zaštite trajala je do 1970. godine tako da o osnovnoj evidenciji korisnika i praćenju, možemo govoriti tek od 1970. godine.
U periodu od 1971. – 1980. godine značajnu većinu (80-90%) korisnika su činila odrasla i ostarela lica. Dakle, deca i omladina su činila najviše do 10% korisnika socijalne zaštite. Među odraslim i ostarelima 70 – 80% su činila lica koja su preko Centra ostvarivala pravo na zdravstveno osiguranje. U kategoriji dece i omladine značajnu grupu (60-80%) su činila deca sa poremećajem u društvenom ponašanju.
Struktura korisnika i njihovo učešće određivali su vrstu i obim usluga koje je Centar u tom periodu pružao.
U periodu od 1981. do 1990. godine dolazi do značajnog smanjenja ukupnog broja korisnika socijalne zaštite. Smanjenje je usledilo 1986. godine kada su, na zahtev Centra, sva odrasla, radno sposobna, lica zdravstveno osiguranje počela ostvarivati preko Naciolane službe za zapošljavanje, a lica starija od 60 godina preko Fonda PIO. Od te godine pravo na zdravstvenu zaštitu preko Centra ostvaruju samo korisnici materijalnog obezbeđenja porodice.
U starosnoj strukturi korisnika i dalje značajnu većinu čine odrasla i ostarela lica (60-80%) ali se i broj dece i omladine povećava i ukupnom broju korisnika čine od 20-40%.
Po kategorijalnoj zastupljenosti na prvom mestu su materijalno neobezbeđena odrasla i ostarela lica i lica bez porodičnog staranja, koji (u period od 1987.- 1990. godine) čine 49% ukupnog broja korisnika.
Druga po zastupljenosti je grupacija dece ugrožene porodičnom situacijom čiji broj se kontinuirano povećava od 1981. godine, da bi 1990. godine činili 22% korisnika Centra. U periodu od 1981. do 1990. godine, u grupi dece ugrožene porodičnom situacijom evidentirana su i deca iz porodica čiji su roditelji u brakorazvodnom sporu, kao i deca ometena u psiho-fizičkom razvoju, smeštena u drugu porodicu. U perodu od 1991.- 2000. godine dolazi do značajnog povećanja broja korisnika usluga Centra za socijalni rad. Ukupan broj korisnika se kreće u rasponu od 4.983 (koliko je iznosio 1991. godine) do 16.116 (koliko je iznosio 1994. godine.) Razlozi ovakvog povećanja broja korisnika su sledeći:
- 1992. godine – odlukom Ministarstva za rad, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije Centar za socijalni rad postaje međuopštinski, odnosno pored Opštine Novi Sad obavlja poslove i za Opštine Beočin i Sremski Karlovci, što znači da je proširena teritorija koju pokriva Centar. Iste godine Opština prenosi u nadležnost Centra kompletan smeštaj dece ometene u psiho-fizičkom razvoju u ustanove socijalne zaštite.
- 1993. godine – dolazi do metodoloških izmena u načinu evidentiranja korisnika, odnosno jedinica evidentiranja postaje pojedinac a ne porodica, kao što je to bilo kod materijalno neobezbeđenih lica (korisnika MOP-a) i bračnih parova u brakorazvodnim postupcima. Na osnovu toga uvodi se, i posebno evidentira, nova kategorija – socijalno i materijalno ugrožena deca i omladina, koja predstavljaju decu iz porodica koje ostvaruju pravo na materijalno obezbeđenje porodice.
Iste godine, u skladu sa izmenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti i obezbeđivanju socijalne sigurnosti građana Centar dobija poslove vođenja upravnog postupka oko ostvarivanja usluga kućne nege i pomoći u kući.
U periodu od 1991. – 2000. godine posebno treba istaći rad sa izbeglicama, prognanim i raseljenim licima, što takođe, utiče na povećanje broja korisnika Centra.
U periodu od 2001. – 2009. godine dolazi do značajnijeg rasta ukupnog broja korisnika usluga Centra za socijalni rad. Razlozi povećanja broja korisnika u tom periodu su sledeći:
- 2002. godine – na osnovu Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom („Sl. glasnik RS“, br. 16/02.) povećava se broj korisnika i proširuje delatnost Centra obavezom: izdavanja uverenja roditeljima sa novorođenim drugim, trećim i četvrtim detetom da se brinu o deci a radi ostvarivanja roditeljskog dodatka; izdavanja potvrde roditeljima iz vanbračnih zajednica i roditeljima u brakorazvodnom sporu da se neposredno brinu o deci (da deca žive kod roditelja koji podnosi zahtev) u vezi ostvarivanja dečijeg dodatka i izdavanja potvrde za regresiranje boravka dece u predškolskim ustanovama.
- 2003. godine – Odlukom o izmenama i dopunama Odluke o ostvarivanju prava u oblasti socijalne zaštite (“Sl.List Grada Novog Sada“, 11/03.) proširuje se delatnost Centra u domenu “ostala socijalna zaštita u ustanovama sa smeštajem“. U redovnu delatnost Centra ulazi: Dnevni boravak za decu i omladinu sa poremećajem u društvenom ponašanju i Prihvatilište sa prihvatnom stanicom «Sigurna kuća»
- 2005. godine – stupanjem na snagu Porodičnog zakona („Sl. glasnik RS“, br. 18/05.) delatnost Centra je delimično izmenjena i proširena, i uvedene su nove obaveze u pogledu načina vođenja evidencije. Iste godine,kao oblik zaštite materijalno i socijalno ugroženih lica uvodi se „Zaštićeno stanovanje“ koje se finansira iz budžeta Grada Novog Sada.
- 2006. godine – povećava se broj korisnika i proširuje delatnost Centra za socijalni rad na osnovu izmena Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom („Sl. glasnik RS“, br. 115/05.), tako Centar od 01.01.2006. godine izdaje uverenje i za prvorođeno dete. Iste godine, Izmenama i dopunama Zakona o socijalnoj zaštiti i obezbeđivanju socijalne sigurnosti građana („Sl.glasnik RS“, br.115/05.) proširuje se struktura korisnika koji preko Centra regulišu prava na dodatak za tuđu negu i pomoć.
- 2007. godine – Odlukom Gradske uprave za dečiju i socijalnu zaštitu „Na osnovu člana 192. stav 1. Zakona o opštem upravnom postupku ( Službeni list SRJ, br. 33/97 i 31/2001 ), člana 31. i člana 39. stav 1. Odluke o ostvarivanju prava u oblasti socijalne zaštite ( Službeni list Grada Novog Sada, broj 27/2005 )“, preko Centra se reguliše ostvarivanje prava na izuzetnu ili interventnu jednokratnu pomoć kojom su, osim korisnika Centra obuhvaćeni i penzioneri čije penzije ne prelaze utvrđeni minimalni iznos.
- 2008. godine– u redovnu delatnost Centra uvodi se poseban oblik socijalnog stanovanja u zaštićenim uslovima za decu bez roditeljskog staranja koji izlaze iz ustanova ili hraniteljskih porodica. Stan je obezbeđen od strane Ministarstva za rad i socijalnu politiku R. Srbije. Finansiranje ovog oblika zaštite obezbeđuje budžet Grada Novog Sada.
- 2009. godine – na osnovu Odluke o ostvarivanju prava u oblasti socijalne zaštite („Sl. list Grada Novog Sada“, br. 46/09.), delatnosti Centra za socijalni rad Grada Novog Sada se proširuje u domenu „ostala socijalna zaštita u ustanovama sa smeštajem – prihvatilište sa prihvatnom stanicom ‘Sigurna ženska kuća’“. Po istoj Odluci delatnost Centra se proširuje u Dnevnom boravku za decu i omladinu sa poremećajem u društvnom ponašanju, aktivnostima „Kluba 08“ koji se odnosi na intezivan rad sa maloletnim učiniocima krivičnih dela kojima je od strane Suda izrečena vaspitna mera pojačanog nadzora uz dnevni boravak u odgovarajućoj ustanovi za vaspitavanje i obrazovanje maloletnika.
Od osnivanja do danas delatnost Centra se nije bitno menjala u pogledu kategorija stanovništva koje obuhvata. Bez obzira na promene u načinu razvrstavanja (npr. korisnici zdravstvene zaštite su iz kategorije prešli u oblik socijalne zaštite), uglavnom se kao korisnici pojavljuju: deca bez roditeljskog staranja, socijalno i materijalno ugrožena deca, deca i omladina sa poremećajem u društvenom ponašanju, deca iz porodica sa poremećenim porodičnim odnosima, deca ometena u psiho-fizičkom razvoju, odrasla lica sa poremećajem u društvenom ponašanju, psihički i fizički ometena odrasla lica, materijalno neobezbećena i nezbrinuta odrasla lica, odrasla lica sa poremećenim porodičnim odnosima, zatim, ostarela lica bez porodičnog staranja, bez sredstava za život, teže hronično obolela i invalidna ostarela lica. Za proteklih 60 godina Centar je uspešno obavljao svoju delatnost, odnosno pružao neposrednu socijalnu i porodično-pravnu zaštitu građanima Novog Sada. Bio je angažovan u svim kriznim momentima važnim za Grad i stanovništvo (požar, 1971. godine, u romskom naselju u Gradu i kompletno zbrinjavanje 100 romskih porodica u naselju Bangladeš; redovno dežurstvo i pružanje kompletnih usluga socijalne zaštite u Informativnom centru koji je osnovao Grad za pomoć porodicama ratnih vojnih obveznika sa teritorije Grada; aktivno učešće u deljenju humanitarne pomoći izbeglim, kasnije prognanim i raseljenim licima; 1993. godine – poznate po inflaciji -Centar je, angažujući sve svoje radnike, podelio preko 60.000 bonova, samo za hleb, građanima Novog Sada; tih godina kao i kasnije aktivno je učestvovao u obezbeđivanju spiskova za podelu humanitarne pomoći u naturi ili novcu; sarađivao sa mnogim donatorima od kojih su neki ostali saradnici i partneri Centra i danas).
U okviru informativne i analitičko-istraživačke delatnosti Centar je obezbedio Gradu: 7 velikih istraživanja (Legalizacija naselja Šangaj, Obim, struktura i dinamika maloletničkog prestupništva na teritoriji novosadske opštine u razdoblju od 1966-1972. godine, Utvrđivanje materijalnog i socijalnog statusa vojnih obveznika koji su se vratili sa prostora zahvaćenih ratnim dejstvima, Obim i struktura potreba starijih građana Novog Sada za otvorenim oblicima socijalne zaštite, Porodični problemi građana koji su u svom domaćinstvu zbrinuli izbegličke porodice, Razvoj porodičnog smeštaja na teritoriji opštine Novi Sad, Zainteresovanost korisnika usluga Centra za socijalni rad Grada Novog Sada za organizovanje samostalne delatnosti), 5 osnivačkih elaborata (Društvena i ekonomska opravdanost osnivanja međuopštinskog Centra za socijalni rad Novi Sad, Fond socijalne sigurnosti, Savetovalište za predbračne, bračne i porodične probleme, Prihvatna stanica sa prihvatilištem „Sigurna kuća“, Prihvatna stanica sa prihvatilištem „Sigurna ženska kuća“). U okviru informisanja, za 60 godina, Centar je obezbedio preko 1.000 informacija u pisanom obliku, zatim, preko 300 analiza ostvarivanja socijalne zaštite ili pojedinih oblika, mera i usluga u kojima se predlažu mere razvoja, poboljšanja ili rešavanja nekog problema u vezi socijalne zaštite.
PROJEKTI KOJI SU PREŠLI U REDOVNE OBLIKE SOCIJALNE ZAŠTITE A FINANSIRAJU SE IZ BUDŽETA GRADA
Savetovalište za brak i porodicu
Inicijativa za otvaranje Savetovališta za predbračne, bračne i porodične probleme je potekla u Centru a na osnovu predloga mera Analize razvoda brakova na teritoriji Grada Novog Sada (1985. godine). Kao projekat pojavljuje se 1988. godine i traje sve do 1991. godine. U redovnu delatnost Centra ulazi 14.11.1991. godine na osnovu odluke Fonda za socijalnu zaštitu Grada Novog Sada. Savetovalište funkcioniše kao vid organizovane profesionalne podrške i pomoći građanima u domenu bračnog i porodičnog života. Ciljevi i misija Savetovališta je unapređenje kvaliteta života pojedinaca, partnera i porodica.
Savetovalište za brak i porodicu se bavi savetodavno-terapijskim radom, izradom programa prevencije, informativno-edukativnim i istraživačkim radom.
Prihvatilište za decu „Sigurna dečija kuća“
Potreba da se osnuje prihvatilište prepoznata u Centru – sa jedne strane – i potrebe da se transformiše RJ Omladinski dom pri SOS Dečje selo “Dr M.Pavlović“ – sa druge strane – dovela su početkom 2002. godine do zajedničke koncepcije razvoja ove dve ustanove socijalne zašite. Upravni odbori obe ustanove dali su punu podršku stručnoj inicijativi.
2003. godine otpočela je realizacija projekata, koja je zbog svoje složenosti podrazumevala koordinisanje i usaglašavanje velikog broja aktera.
Odlukom Vlade Republike Srbije od 17.04.2003. godine, Centar za socijalni rad Grada Novog Sada postaje prvi centar u Srbiji u okviru kojeg se osniva Prihvatilište sa prihvatnom stanicom, pod nazivom “Sigurna kuća“, koja je otvorena 10.12.2003. godine.
Prihvatilište za decu, danas, obezbeđuje privremeno i celovito zbrinjavanje dece bez roditeljskog staranja, žrtava zanemarivanja, zlostavljanja i zloupotrebe koje uputi nadležni Centar za socijalni rad i dece koja se nađu u skitnji. Sa decom se radi na usvajanju zdravstveno-higijenskih navika, uključivanju u proces obrazovanja i/ili omogućavanju nesmetanog nastavka školovanja, uključivanju u zabavno-kulturne sadržaje, sportske aktivnosti, organizovanju rekreacije i ukljućivanju u savremene tokove društva. Deca i mladi ostaju u Prihvatilištu dok se za njih ne utvrdi odgovarajući oblik trajnog zbrinjavanja.
Dnevni boravak za decu i mlade iz porodica u riziku
Odlukom o izmenama i dopunama Odluke o ostvarivanju prava u oblasti socijalne zaštite („Sl.list Grada Novog Sada“, br.11/03) proširuje se delatnost Centra u domenu “ostala socijalna zaštita u ustanovama sa smeštajem“. Dnevni boravak, u redovnu delatnost Centra, ulazi jula 2003. godine. Dnevni boravak za decu i mlade iz porodica u riziku obezbeđuje deci sledeće usluge: individualni savetodavni rad; psihološke radionice; edukativne radionice; radno-okupacione aktivnosti; priprema korisnika za korišćenjem resursa u lokalnoj zajednici; sportsko-rekreativne aktivnosti u Boravku i u lokalnoj zajednici; organizovanje podrške u učenju; savetodavni razgovori u cilju motivacije nastavka obrazovnog procesa; grupni i individualni savetodavni rad sa roditeljima; zdrastvena zaštita korisnika; obezbeđivanje mesečne markice za prevoz i sl.
Sigurna ženska kuća
Ideja o osnivanju Sigurne ženske kuće u novosadskoj sredini potekla je od strane članica udruženja građana „Novosadski ženski centar“. Udruženje je nastalo 1999. godine u okviru kojeg je delovao „Ženski autonomni pravni servis“ koji se bavio pomoći ženama i nasiljem u porodici. Prvi projekat je uobličen u Centru za socijalni rad Grada Novog Sada, 2001. godine. Projekat je realizovan u periodu od 2006. do 2010. godine.
Na osnovu Odluke o ostvarivanju prava u oblasti socijalne zaštite („Sl. list Grad Novog Sada“, br 46/2009), delatnosti Centra za socijalni rad Grada Novog Sada je proširena, u domenu, „ostala socijalna zaštita u ustanovama sa smeštajem – prihvatilište sa prihvatnom stanicom ‘Sigurna ženska kuća’“. Po ovoj odluci u redovnu delatnost ulazi od 01. januara 2010. godine. Prihvatilište za žene i decu ugrožene porodičnim nasiljem „Sigurna ženska kuća“ namenjeno je za privremeni smeštaj korisnika i primarno neodložno osiguranje njihove bezbednosti u kriznoj situaciji izloženosti porodičnom nasilju.
Nakon osiguranja bezbednosti korisnika smeštajem u prihvatilište, realizovanjem planiranih i vremenski definisanih programskih aktivnosti radi se na uspostavljanju i održavanju doživljaja sigurnosti, na osnaživanju korisnika, prevazilaženju krizne situacije i iznalaženju održivih rešenja za samostalan život bez nasilja u zajednici.
Usluga smeštaja u prihvatilište namenjena je odraslim žrtvama nasilja u porodici ženskog pola i njihovoj deci oba pola koja su direktno ili indirektno izložena nasilju. Usluga prihvatilišta se pruža žrtvama psihološkog, fizičkog, seksualnog, ekonomskog nasilja ili nasilja proganjanjem od strane člana/ova porodice i može biti istovremeno pružena broju od ukupno dvadeset korisnika (žena i dece). Smeštaj u prihvatilištu može trajati najduže šest meseci.
Privremeno stanovanje dece i omladine bez roditeljskog staranja u stanovima kojima raspolaže Grad
Kuća na pola puta– je poseban oblik socijalne zaštite koji obezbeđuje Grad Novi Sad. Do polovine 2008. godine to je bio projekat – „Korak“ kuća na pola puta, da bi od tada postao redovna delatnost Centra. Ovaj oblik predstavlja podršku deci bez roditeljskog staranja koja, nakon punoletstva, napuštaju hraniteljsku porodicu ili ustanovu socijalne zaštite. Finansiranje ovog oblika zaštite obezbeđuje budžet Grada Novog Sada.
PROGRAMSKE AKTIVNOSTI CENTRA ZA SOCIJALNI RAD
Svratište za decu i mlade
U toku 2020. godine, u Centru za socijalni rad Grada Novog Sada, u skladu sa Programom unapređenja socijalne zaštite Grada Novog Sada, realizovana je usluga Svratišta za decu i mlade.
Aktivnosti u okviru usluge svratišta obuhvataju: obezbeđivanje obroka za korisnike; obezbeđivanje uslova za održavanje lične higijene; nabavku odeće i obuće i obezbeđivanje uslova za njihovo održavanje; obezbeđivanje boravka (edukacije, kreativne i slobodne aktivnosti); posredovanje u obezbeđivanju dostupnosti usluga u zajednici (zdravstvenih, obrazovnih, socijalnih, pravnih i dr.); edukaciju i podršku korisnika u sticanju osnovnih životnih veština; pružanje psiho-socijalne podrške; podrška u aktivnom uključivanju deteta u školski sistem; pružanje osnovne medicinske pomoći i savetovanja.
Korisnici Svratišta su ona deca i mladi (od 5 do 19 godina) koji se nalaze u sledećim situacijama:
- Spavaju na ulici – samostalno, u društvu roditelja, odraslih srodnika ili vršnjaka;
- Hranu pronalaze u kantama – samostalno ili u društvu roditelja;
- Sakupljaju sekundarne sirovine – samostalno, u pratnji roditelja ili odraslih srodnika;
- Prose – samostalno ili u pratnji roditelja direktno mole prolaznike za novac ili hranu, pevaju po kafićima u zamenu za novac, pronalaze prazna mesta na parkingu, žongliraju i sl.
- Prodaju robu na pijaci/ulici – samostalno, u pratnji roditelja ili odraslih srodnika;
- Prodaju seksualne usluge;
- Pripadaju ekstremno siromašnim porodicama čiji članovi rade na ulici i gde postoji rizik za zdrav rast i razvoj deteta zbog konzumiranja hrane koju roditelji pronalaze u kantama, zbog neadekvatnih uslova za održavanje lične higijene i zbog socijalne isključenosti porodice.
Prenoćište za beskućnike
U skladu sa Programom unapređenja socijalne zaštite Grada Novog Sada, i u 2020. godini, Centar za socijalni rad je pružao uslugu prenoćišta za beskućnike i beskućnice. Usluga je realizovana u vremenskom periodu od januara do aprila 2020. godine i novembar i decembar 2020. godine na dve odvojene lokacije za muškarce i žene.
Usluga prenoćišta za beskućnike/beskućnice namenjena je: punoletnim licima u stanju socijalne potrebe (stambeno neobezbeđeni); licima koja su bila na smeštaju u ustanovama socijalne zaštite, ali su zbog teškoća u adaptaciji napustila iste i licima koja su u stanju socijalne potrebe, a nisu stanovnici Grada Novog Sada. U Prenoćištu se ne zbrinjavaju lica kojima je potrebna zdravstvena nega, svaki korisnik treba biti sposoban da brine o sebi, ličnoj i zajedničkoj higijeni.
Kapacitet u objektima za muškarce je 28 mesta (lokacija: Zmaj Ognjena Vuka 13), a za žene 7 mesta (lokacija Temerinska 6). U ovom prostoru korisnici se zbrinjavaju tokom noći, u periodu od 19:00 do 7:00. Osim „krova nad glavom“ obezbeđuje im se i večera i topli napitak. Zbrinjavanje ove grupe korisnika vrši se u saradnji sa Prihvatnom stanicom Gerontološkog centra „Novi Sad“, gde ta lica borave tokom dana.
